آرايه هاي ادبي
بخش چهارم
بديع آرايه هاي لفظي، آرايه هاي معنوي
درس 17
1- سجع چيست؟
يکساني دو واژه در واج يا واجهاي پاياني، وزن يا هر دوي آنهاست.
2- آرايه سجع چگونه پديد مي آيد؟
آرايه سجع زماني پديد مي آيد که کلمات مسجع در پايان دو جمله به کار روند و آهنگ دو جمله را به هم نزديک سازند.
3- �تضمين المزدوج� چيست؟
اگر سجعها در يک جمله در کنار هم به کار روند، �تضمين المزدوج� ناميده مي شود.
خود آزمايي
1- در جمله هاي زير، سجع را نشان دهيد؟
- الهي،اگر بهشت چون چشم و چراغ است،بي ديدار تو درد و داغ (سجع 1و2) است. (سجع 1و2) �منسوب به خواجه عبدالله انصاري�
- هرچه زود برآيد، دير نپايد.
(سجع )(سجع )
- ظالمي را حکايت کنند که هيزم درويشان را خريدي به حيف و توانگران را دادي به طرح. (سجع 1و2) (سجع 1و2)
�سعدي�
- آن که بر دينار دسترسي ندارد، در همه دنيا کس ندارد. �سعدي�
سجع سجع
- سرّ عشق، نهفتني است نه گفتني و بساط مهر، پيمودني است نه نمودني.
سجع1 سجع1 سجع2 سجع2 �مقامات حميدي�
- تلميذ بي ارادت، عاشق بي زر است و رونده بي معرفت، مرغ بي پر و عالِم بي عمل
سجع1 سجع2 سجع1 سجع2 سجع3
درخت بي بر و زاهد بي علم، خانه بي در. �سعدي�
سجع4 سجع3 سجع4
- طالب علم، عزيز است و طالب مال، ذليل است. �منسوب به خواجه عبدالله انصاري�
سجع سجع
- نيکبخت آن که خورد و کِشت و بدبخت آن که مرد و هِشت. �سعدي�
سجع1 سجع2 سجع3 سجع1 سجع2 سجع3
�انواع سجع�
1- سجع �مطرّف� را تعريف کنيد؟
کلماتي که آخر يکساني دارند ولي هم وزن نيستند.
مانند: محبت را غايت نيست؛ از بهر آنکه محبوب را نهايت نيست. �عطار�
2- سجع �متوازي� را تعريف کنيد؟
کلماتي هم وزن اند و واجهاي پاياني آنها نيز يکي است.
مانند: هر که با بدان نشيند، نيکي نبيند. �سعدي�
3- سجع �متوازن� را توضيح دهيد؟
کلماتي که فقط در وزن اشتراک دارند را سجع متوازن گويند.
موضوعات مرتبط: آموزش شعر
برچسب‌ها: آرایه های ادبی , بدیع آرایه های لفظی , آرایه های معنوی
آرايه هاي ادبي-درس16- بديع آرايه هاي لفظي ، آرايه هاي معنوي
آرايه هاي ادبي
بخش چهارم
بديع آرايه هاي لفظي، آرايه هاي معنوي
درس 16
1- علم «بديع» چگونه علمي است؟
علمي که به شناسايي آرايه هاي لفظي و معنوي مي پردازد.
2- آرايه هاي لفظي چيست؟
عوامل پديد آورنده موسيقي دروني را «آرايه هاي لفظي» گويند.
3- آرايه هاي معنوي چيست؟
اسباب خلق کننده موسيقي معنوي را «آرايه هاي معنوي» مي ناميم.
4- واج آرايي را تعريف کنيد و يک مثال بزنيد؟
تکرار يک واج (صامت يا مصوت) است در کلمه هاي يک مصراح يا بيت، به گونه اي که آفريننده موسيقي دروني باشد و بر تأثير شعر بيفزايد.
مثال: شب است و شاهد و شمع و شراب و شيريني غنيمت است چنين شب که دوستان بيني «سعدي»
خود آزمايي
1- در بيتهاي زير، واج آرايي را بيابيد و شمار هر صامت يا مصوت تکراري را تعيين کنيد؟
- رياست به دست کساني خطاست که از دستشان دستها بر خداست
«سعدي»
واج آرايي در تکرار س: 7 مرتبه و تکرار الف: 6 مرتبه
- به زابل نشسته است و گشته است مست نگيرد کس از مست، چيزي به دست
«فردوسي»
تکرار صامت س: 7 مرتبه، صامت ت: 7 مرتبه.
- دلت به وصل گل اي بلبل صبا خوش باد که در چمن همه گل بانگ عاشقانه توست
«حافظ»
تکرار صامت ل: 6 مرتبه، تکرار صامت ب: 6 مرتبه
- من از گفتن مي مانم
اما زبانِ گنجشکان
زبان زندگي جمله هاي حجاري جشن طبيعت است
«فروغ»
واج آرايي در تکرار حروف م: 5 مرتبه، ز:4 مرتبه، ن: 9 مرتبه و گ:3 مرتبه
- نرگس مست نوازشگر مردم دارش خون عاشق به قدح گر بخورد، نوشش باد
«حافظ»
تکرار مصوت کوتاه ِ: 4مرتبه، تکرار صامت ن و ش: 5 مرتبه، صامت گ: 3 مرتبه، تکرار صامت م: 6 مرتبه
- زلف او دام است و خالش دانه آن دام و من بر اميد دانه اي افتاده ام در دام دوست
«حافظ»
تکرار صامت د:9 مرتبه، تکرار مصوت 1:8مرتبه، صامت ن: 4مرتبه، تکرار صامت م:6 مرتبه
-آن راهرو که ره به حريم درش نبرد مسکين بريد وادي و ره در حرم نداشت
«حافظ»
تکرار حرف ه:6مرتبه، تکرار صامت ر: 11 مرتبه
- شبي چون شبه روي شسته به قير نه بهرام پيدا، نه کيوان، نه تير
«فردوسي»
تکرار ش: 3 مرتبه، تکرار ن: 3 مرتبه.
- اي مست شبرو کيستي؟ آيا مه من نيستي؟ گر نيستي پس چيستي؟ اي همدم تنهاي دل
«اوستا»
تکرار س: 6مرتبه، صامت ت:6مرتبه، تکرار مصوت بلند ي: 4 مرتبه، صامت ي :3 مرتبه
- من مانده ام مهجور از او، دل خسته و رنجور از او
گويي که نيشي دور از او، در استخوانم مي رود
«سعدي»
واج صامت م: 5مرتبه، 1: 9 مرتبه، مصوت و: 7مرتبه، صامت ر:6 مرتبه
- اي تکيه گاه و پناهِ
زيباترين لحظه هاي
پر عصمت و پر شکوه
تنهايي و خلوت من!
اي شطّ شيرين پر شکوت من! «مهدي اخوان ثالث»
تکرار مصوت ِ :7مرتبه، صامت ت: 5 مرتبه.
- لبخند تو خلاصه خوبيهاست لختي بخند، خنده گل زيباست
«قيصر امين پور»
تکرار صامت خ: 6مرتبه، صامت ب: 4 مرتبه، صامت ن و د: هرکدام 3 مرتبه
موضوعات مرتبط: آموزش شعر
برچسب‌ها: ارایه های ادبی , بدیع آرایه های لفظی