گلبانگ دل

آرايه هاي ادبي-درس16- بديع آرايه هاي لفظي ، آرايه هاي معنوي

آرايه هاي ادبي

بخش چهارم

بديع آرايه هاي لفظي، آرايه هاي معنوي

درس 16

1- علم «بديع» چگونه علمي است؟

علمي که به شناسايي آرايه هاي لفظي و معنوي مي پردازد.

2- آرايه هاي لفظي چيست؟

عوامل پديد آورنده موسيقي دروني را «آرايه هاي لفظي» گويند.

3- آرايه هاي معنوي چيست؟

اسباب خلق کننده موسيقي معنوي را «آرايه هاي معنوي» مي ناميم.

4- واج آرايي را تعريف کنيد و يک مثال بزنيد؟

تکرار يک واج (صامت يا مصوت) است در کلمه هاي يک مصراح يا بيت، به گونه اي که آفريننده موسيقي دروني باشد و بر تأثير شعر بيفزايد.

مثال: شب است و شاهد و شمع و شراب و شيريني غنيمت است چنين شب که دوستان بيني «سعدي»

خود آزمايي

1- در بيتهاي زير، واج آرايي را بيابيد و شمار هر صامت يا مصوت تکراري را تعيين کنيد؟

- رياست به دست کساني خطاست که از دستشان دستها بر خداست

«سعدي»

واج آرايي در تکرار س: 7 مرتبه و تکرار الف: 6 مرتبه

- به زابل نشسته است و گشته است مست نگيرد کس از مست، چيزي به دست

«فردوسي»

تکرار صامت س: 7 مرتبه، صامت ت: 7 مرتبه.

- دلت به وصل گل اي بلبل صبا خوش باد که در چمن همه گل بانگ عاشقانه توست

«حافظ»

تکرار صامت ل: 6 مرتبه، تکرار صامت ب: 6 مرتبه

- من از گفتن مي مانم

اما زبانِ گنجشکان

زبان زندگي جمله هاي حجاري جشن طبيعت است

«فروغ»

واج آرايي در تکرار حروف م: 5 مرتبه، ز:4 مرتبه، ن: 9 مرتبه و گ:3 مرتبه

- نرگس مست نوازشگر مردم دارش خون عاشق به قدح گر بخورد، نوشش باد

«حافظ»

تکرار مصوت کوتاه ِ: 4مرتبه، تکرار صامت ن و ش: 5 مرتبه، صامت گ: 3 مرتبه، تکرار صامت م: 6 مرتبه

- زلف او دام است و خالش دانه آن دام و من بر اميد دانه اي افتاده ام در دام دوست

«حافظ»

تکرار صامت د:9 مرتبه، تکرار مصوت 1:8مرتبه، صامت ن: 4مرتبه، تکرار صامت م:6 مرتبه

-آن راهرو که ره به حريم درش نبرد مسکين بريد وادي و ره در حرم نداشت

«حافظ»

تکرار حرف ه:6مرتبه، تکرار صامت ر: 11 مرتبه

- شبي چون شبه روي شسته به قير نه بهرام پيدا، نه کيوان، نه تير

«فردوسي»

تکرار ش: 3 مرتبه، تکرار ن: 3 مرتبه.

- اي مست شبرو کيستي؟ آيا مه من نيستي؟ گر نيستي پس چيستي؟ اي همدم تنهاي دل

«اوستا»

تکرار س: 6مرتبه، صامت ت:6مرتبه، تکرار مصوت بلند ي: 4 مرتبه، صامت ي :3 مرتبه

- من مانده ام مهجور از او، دل خسته و رنجور از او

گويي که نيشي دور از او، در استخوانم مي رود

«سعدي»

واج صامت م: 5مرتبه، 1: 9 مرتبه، مصوت و: 7مرتبه، صامت ر:6 مرتبه

- اي تکيه گاه و پناهِ

زيباترين لحظه هاي

پر عصمت و پر شکوه

تنهايي و خلوت من!

اي شطّ شيرين پر شکوت من! «مهدي اخوان ثالث»

تکرار مصوت ِ :7مرتبه، صامت ت: 5 مرتبه.

- لبخند تو خلاصه خوبيهاست لختي بخند، خنده گل زيباست

«قيصر امين پور»

تکرار صامت خ: 6مرتبه، صامت ب: 4 مرتبه، صامت ن و د: هرکدام 3 مرتبه